شماره خبر: 26909
تاریخ انتشار: 1396/06/09
معرفی نسخه خطی "هفت رساله" در موزه آستان مقدس شاهچراغ(ع)



نسخه: مجموعه عرفانی و دینی متشکل از هفت رساله با زبان فارسی و عربی است.

این نسخه خطی دارای جلد مقوایی فرسوده شده با روکشی از تیماج سرخ رنگ است که اندازه جلد آن 19/5 × 25 سانتی متر است . روی جلد به خطوط برجسته جدول کشی شده است. رنگ کاغذ نیز نخودی فرسوده و در قسمت هایی وصالی شده است. رسم الخط هر رساله مختص به خود و متفاوت از سایر رساله­های مجموعه است.

رساله اول: مکتوب قطب الدین

آغاز نسخه: بسمله- الحمدلله و سلام علی عباده الذین اصطفی... و بعد خادم علما و دین مبین و وارث عرفاء ربانیین و حکماء الهیین محمد الحسینی المشهور به قطب الدین... این رساله را به عنوان تذکار بر لوح...

پایان نسخه: ... جز فی مرتبه روحانیه ایشان متصل به ارواح کلیه آن بزرگواران گردد و ان الله لایضیع اجر من احسن عملا تحریرا فی شهر محرم الحرام سنه 1170 بید الفقیر الی الله الغنی ( مهرمستطیل شکل با گوشه های کج: قطب الدین محمد الحسینی)

این رساله در 9 صفحه به اندازه 12×17 سانتی متر مربع با خط نستعلیق نوشته شده است. بالای برخی کلمات با رنگ سرخ خط کشیده شده و تعداد سطرها بین 11 تا 16 سطر متغیر است. متن رساله تذکاری است که سیدمحمد حسینی مشهور به قطب الدین به آقا محمدهاشم درویش، یکی از عارفان سلسله ذهبیه و به زبان فارسی نوشته است. در پایان نامه ای ضمیمه است که احتمال دارد از قطب الدین باشد.

رساله دوم: مفتاح الفتوح و رموز الکنوز( ترجمه فارسی دعای صباح حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام)

آغاز نسخه: بسمله و به نستعین- نورانی ترین صبحی چون صفای مرآت که در هر بامداد از خامه­ی زبان اهل اشتیاق بر صحیفه­ِی آفاق در آید...

پایان نسخه: بطباق المنقول من خطه روحی فداه علیه الف سلام الله قابله مترجمه الفقیر الی الله الغنی( مهر : محمدالحسینی قطب الدین)

این رساله ترجمه دعای صباح حضرت امیرالمومنین علیه السلام معروف به مفتاح الفتوح و رموز الکنوز است. قطب­الدین با مقدمه­ای آن را به فارسی ترجمه کرده­است. متن دعا با خط نسخ درشت و متن ترجمه با خط نستعلیق است که با جوهر سرخ نوشته شده است. اندازه نوشته 10× 16 و در 12 سطر است. حاشیه نیز با مرکب سیاه است. ترجمه کلمه به کلمه است و گاه برای گویایی بیشتر اشعار فارسی به آن اضافه شده است.

رساله سوم: ترجمه غزلی از عطار

آغاز نسخه: بسمله- الحمد لله و سلام علی عباده الذین اصطفی...

پایان نسخه: فی سنه الف مائه و خمسه اربعین و لقد کتبتها ناظمها الفقیر الی الله رب العالمین محمد الحسینی المدعو بقطب الدین و السلام علی العلماء الربانیین و الوفاء الصمدانیین و الحکماء الالهیین و الفقراء العاشقین العارفین و کل عبادالله الصالحین المتقین و رحمه الله و برکاته

این متن ترجمه یکی از غزل­های عطار توسط قطب الدین  با این مطلع است:

 زسگان کویت ای جان که دهد مرا نشانی/که ندیدم از تو بویی و گذشت زندگانی

یا من الی عشقه قلبی قداستبقا/عمرا و ما شم من عرفانه عبقا

متن رساله در دو صفحه آمده است . متن غزل عطار با خط نستعلیق و دو رنگ قرمز و سیاه نوشته شده است و ترجمه عربی همه با خط نسخ و مرکب سیاه است.


رساله چهارم: قصیده عشقیه

آغازنسخه: بسمله الحمدلله ان العشق قد شرقا/ من مشرق القدس بالانوار قد برقا...

پایان نسخه: چون دعامان امر کردی بی حجاب/ این دعای خویش را کن مستجاب

متن این رساله دقیقا پس از پایان رساله قبل نوشته شده است. مرحوم قطب الدین پس از ترجمه غزل عطار، حقیقت عشق را در منظومه­ای که آن را « قصیده عشقیه» نامیده به صورت مختصر بیان کرده است که بخشی به زبان عربی و بخشی از آن فارسی است. این قصیده در 54 صفحه و در اندازه 11×16 سانتی متر مربع با 17 سطر نوشته شده است. خط اشعار عربی، نسخ و اشعار فارسی با خط نستعلیق است. پس از این رساله، پنج صفحه شامل اشعار عربی درباره حکمت و فلسفه آمده است که ناظم آن نامعلوم و در بیت آخر آنرا «منهاج الهدی» نامیده است. اشعار به خط نسخ و توسط محمدنظر زنوزی نوشته شده است.

آغاز: بسمله- حمدت الله تعظیما و توقیرا و تبجیلا/ علی انوار حکمه مشرق القرآن تکمیلا...

پایان نسخه:... قصیدتنا ضیاء المهتدین تبصروا منها و سموها بمنهاج الهدی للعلم تکمیلا کاتب المعروف به محمدنظر زنوزی.

رساله پنجم:روحیه

آغاز: بسمله- الحمدلله الذی اضاف ارواح احبائه الی ذاته و ابدع عقولهم لادراکات کمالاته...

پایان نسخه: و حسن اولئک رفیقا و حقیقه هذه الصراط کما بینتها هی الولایه العلویه المرتضویه للمومنین و الحمدلله رب العالمین

 متن این رساله پاسخ سوالی به زبان عربی است که از قطب الدین محمدنیریزی درباره روح پرسیده اند و او در سه مرحله جواب داده است. متن در 7 صفحه و در ابعاد 10×14 با خط نسخ درشت نوشته شده است. در حاشیه نیز توضیحات فراوانی بیان شده است.

رساله ششم: تصیر الامور

آغاز: بسمله الحمدلله المتجلی لخلقه و الظاهر لقلوبهم بحجته...

پایان: و آخر دعواهم ان الحمدلله رب العالمین ورد خواهد بود. اللهم اجعلنا من الذین اخر دعواهم ان الحمدلله رب العالمین.

نویسنده این رساله معلوم نیست، اما به نظر می­رسد؛ به دلیل مجموعه بودن با سایر آثار نویسنده؛ سید محمدقطب الدین نیریزی باشد. متن رساله شامل من و اشعار فارسی و آیات و روایات است که عارفی در پاسخ به سوال از معنی آیه«الی الله تصیر الامور» بیان کرده است. این رساله در 50 صفحه و هر صفحه 17 سطر آمده است که خط آن نسخ با مرکب سیاه است و بالای بسیاری از جمله ها با رنگ سرخ خط کشیده شده است. همچنین نشانه­های درون متن با جوهر سرخ است و حاشیه نویسی فراوان دارد.

رساله هفتم: جام جهان نما

آغاز: هوالعزیز- بسمله- حمد بی حد و شکر بی عد سزایی ذاتی که وحدتش منشا احدیت و وحدانیت شد...

پایان: و سخن درین دایره اسرار او نهایت ندارد والله یقول الحق و هو یهدی السبیل- در پنجم شهر ربیع الاول سنه 1156 از جهت مخدومی صاحب آقایی آقا محمدهاشم مرقوم قلم شکسته رقم گردید امید که منظور نظر آن صاحبی بوده باشد. سید علی الحسینی

این رساله به زبان فارسی و در موضوع علم توحید و مراتب وجود است که به دلیل انضمام بودن به رسالات قطب الدین محمدنیریزی ممکن است از تالیفات او باشد. در مقدمه بیان شده است که رساله مشتمل بر دو دایره است و در متن کتاب یک دایره کوچک و یک دایره بزرگ با توضیحات مفصل رسم شده است. اشکال با دو رنگ سیاه و سرخ کشیده شده اند اما متن تماما با مرکب سیاه و به خط نستعلیق است که در 22 صفحه که هرکدام 12 سطردارند و سطح مکتوب هر صفحه 9×15 سانتی متر مربع است،موجود است. در آخرین صفحه متن اشعاری در حاشیه آمده است.

شماره ثبت:44





جست و جو در سایت